لجستیک کالا به عنوان یکی از مهمترین و مؤثرترین عوامل در موفقیت هر سازمان، بخشی بسیار مهم از زنجیره تأمین محصولات و خدمات میباشد. بنابراین، بهبود و بهینه سازی فرآیندهای لجستیک کالا، به معنای بهبود کیفیت، کاهش هزینهها و افزایش رضایت مشتریان میباشد. در این مقاله، به بررسی مفهوم، اهمیت و فرآیندهای لجستیک کالا پرداخته و راهکارهایی برای بهینهسازی این فرآیندها ارائه خواهد شد.
بخش اول: مفهوم لجستیک کالا
لجستیک کالا شامل تمامی فعالیتهایی است که برای جمعآوری، حمل، انبارداری و توزیع محصولات و خدمات به مشتریان صورت میپذیرد. این فرآیند از چندین مرحله تشکیل شده است که عبارتند از:
1- برنامهریزی لجستیک: در این مرحله، برنامههای لجستیکی برای انتخاب روشهای حمل و نقل، انبارداری، تحویل و غیره تهیه میشود. این برنامهها بر اساس اهداف سازمان و نیازهای مشتریان تهیه میشوند.
2- حمل و نقل کالا: در این مرحله، کالاها از محل تولید به محل مصرف یا انبارهای مربوطه منتقل میشوند. انواع حمل و نقل شامل حمل و نقل جادهای، حمل و نقل دریایی، حمل و نقل هوایی و حمل و نقل ریلی میباشد.
3- انبارداری: در این مرحله، کالاها در انبارهای مربوطه ذخیره میشوند. این انبارها ممکن است درون ساختمان ، درون شهری یا در خارج از شهر قرار داشته باشند. هدف از انبارداری، تأمین نیازهای مشتریان در زمان مناسب و با کیفیت مطلوب است.
4- پردازش سفارشات: در این مرحله، سفارشات مشتریان پردازش و تحویل داده میشوند. در این فرآیند، اطلاعات سفارش، نحوه پرداخت و تحویل کالا و سایر اطلاعات مرتبط با سفارش به مراحل بعدی ارسال میشود.
5- تحویل کالا: در این مرحله، کالاها به مشتریان تحویل داده میشوند. این تحویل ممکن است از طریق حمل و نقل خود سازمان یا به کمک شرکتهای حمل و نقل خارجی صورت گیرد.
بخش دوم: اهمیت لجستیک کالا
لجستیک کالا به عنوان یکی از عوامل مهم در موفقیت هر سازمان شناخته شده است. بهبود و بهینه سازی فرآیندهای لجستیکی، میتواند تأثیرات زیادی در کسب و کار داشته باشد، بهطوریکه میتواند به کاهش هزینهها، افزایش کارآیی، بهبود کیفیت و افزایش رضایت مشتریان منجر شود. در ادامه به برخی از اهمیتهای لجستیک کالا پرداخته خواهد شد:
1- کاهش هزینهها: یکی از اصلیترین هدفهای بهینهسازی فرآیندهای لجستیک کالا، کاهش هزینههای تولید و توزیع محصولات است. با بهبود فرآیندهای لجستیکی، میتوان هزینههای تحویل، انبارداری و حمل و نقل کالاها را کاهش داد و در نتیجه، بهبود اقتصادی سازمان را تجربه کرد.
2- برای بسیاری از شرکتها و کسبوکارها، لجستیک و حملونقل کالا بخشی بسیار مهم و حیاتی از عملکرد آنها است. از آنجا که لجستیک در تأمین و توزیع کالا نقش اساسی دارد، توجه ویژه به مدیریت صحیح لجستیک کمک بسیاری به بهینهسازی فرایندها و کاهش هزینههای انبارداری، حملونقل، موجودی، بستهبندی و نگهداری موجودی میکند. در این بخش به معرفی و بررسی برخی از روشهای مدیریت لجستیک و نکات کلیدی در این حوزه پرداخته میشود.
۱- تحلیل شبکه تأمین تحلیل شبکه تأمین، یک روش برای بررسی و تحلیل تأمین کالا و خدمات است. این روش شامل تحلیل گرهها، شاخهها و ارتباطات بین آنها است. هدف از تحلیل شبکه تأمین، بهبود روند تأمین، مدیریت ریسک، کاهش هزینهها، بهبود کیفیت، افزایش تحویل به موقع و افزایش راندمان است.
۲- مدیریت موجودی مدیریت موجودی یکی از اصلیترین عوامل مؤثر در بهینهسازی لجستیک است. مدیریت موجودی شامل بررسی و کنترل تعداد کالاهای موجود در انبار و در دسترس برای تحویل به مشتری است. این کار شامل انتخاب بهترین روشها برای تأمین مواد اولیه، پخش و نگهداری موجودی است. برای کاهش هزینههای موجودی، میتوان از روشهایی مانند Just-In-Time (JIT) استفاده کرد. در این روش، تحویل مواد اولیه و نیازمندیهای کالا به محل ت
ترمینال های لجستیک یا پایانه های لجستیک، نقاطی هستند که کالاهای حمل و نقل شده به آنجا می رسند و پردازش می شوند. این ترمینال ها معمولاً در نزدیکی بنادر، فرودگاه ها، ایستگاه های قطار و خیابان های پرترافیک قرار دارند. برخی از ترمینال های لجستیک عبارتند از:
- ترمینال های حمل و نقل ریلی
- ترمینال های حمل و نقل بندری
- ترمینال های حمل و نقل هوایی
- ترمینال های حمل و نقل جاده ای
ترمینال های حمل و نقل ریلی معمولاً برای حمل و نقل کالاهای سنگین و بزرگ استفاده می شوند، مانند قطعات خودرو، ماشین آلات بزرگ و محصولات صنعتی. در این ترمینال ها، کالاها به وسیله قطار به مقصد نهایی حمل می شوند. ترمینال های حمل و نقل ریلی معمولاً در مناطق صنعتی و نزدیک به راه آهن های بزرگ قرار دارند.
ترمینال های حمل و نقل بندری نیز برای حمل و نقل کالاهایی که به دریا نیاز دارند، مانند کالاهای فلزی، نفت و گاز مایع، محصولات کشاورزی و غیره به کار می روند. این ترمینال ها معمولاً در نزدیکی بنادر قرار دارند و به وسیله کشتی ها کالاها را به مقصد نهایی حمل می کنند.
ترمینال های حمل و نقل هوایی برای حمل و نقل کالاهایی که نیاز به حمل با سرعت بالا دارند، مانند کالاهای شیمیایی، دارویی، الکترونیکی و مواد پرانرژی به کار می روند. در این ترمینال
- مدیریت فرآیند لجستیک
مدیریت فرآیند لجستیک شامل برنامه ریزی، اجرا و کنترل و نظارت بر فعالیت های مختلف لجستیکی است. این فرآیند برای اینکه بتواند به صورت بهینه انجام شود، به برنامه ریزی دقیقی نیاز دارد. در این قسمت ابتدا به برنامه ریزی و سپس به اجرای و کنترل فرآیند لجستیک میپردازیم.
6.1. برنامه ریزی فرآیند لجستیک
برنامه ریزی فرآیند لجستیک شامل برنامه ریزی برای انجام فعالیت های مختلف مرتبط با لجستیک است. این برنامه باید در ابتدای فرآیند لجستیک تهیه شود و باید با دقت بسیار بالا انجام شود. برنامه ریزی فرآیند لجستیک شامل موارد زیر است:
6.1.1. برنامه ریزی تامین کالا
یکی از مهمترین بخش های برنامه ریزی فرآیند لجستیک، برنامه ریزی تامین کالا است. در این بخش باید برنامه ریزی شود که چگونه کالاها از تامین کننده به مشتریان منتقل شوند. برای این منظور باید از تامین کننده ها اطلاعات دقیقی درباره زمان تحویل کالا، محل تحویل کالا و هزینه های مربوط به تحویل کالا جمع آوری شود. سپس باید برنامه ریزی شود که چگونه کالاها به مشتریان ارسال شوند. در این مرحله باید به این موارد توجه شود که کالاها به بهترین شکل برای مشتری ارسال شوند و ارسال کالا به صورت بهینه انجام شود.
6.1.2. برنامه ریزی انبار
مدیریت انبار و انبارداری به عنوان یکی از عناصر اساسی زنجیره تأمین و تأمین موثر واحدهای صنعتی و تجاری از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه به بررسی بخشی از جزئیات مرتبط با این حوزه پرداخته خواهد شد.
مفهوم انبارداری و لجستیک کالا
انبارداری به مجموعه فعالیتهایی گفته میشود که در راستای انبار کردن کالاها و مواد اولیه و خام، تأمین مواد مصرفی و ادوات کاری و نگهداری و مراقبت از کالاها و مواد اولیه و خام و همچنین تأمین کالاها و مواد اولیه و خام برای خط تولید، تولید و انجام پذیرش و پرداخت از جمله اصولیترین و بحثبرانگیزترین عناصر زنجیره تأمین است.
انبارداری شامل مواردی از قبیل مدیریت انبارها، تأمین، نگهداری و کنترل کالاها، مواد اولیه و خام، نگهداری و کنترل موجودی، هماهنگی تأمین با کسب و کار، کنترل کیفیت کالا و انبارهای کارخانهها و امکانات حمل و نقل مواد به و از انبارها و دیگر مسائل مرتبط با کنترل موجودی، انبارها و مواد مورد نیاز تولید و فروش محصولات میشود.
اهمیت مدیریت انبار
یکی از عوامل مؤثر در موفقیت یک سازمان، مدیریت انبار است. هدف از مدیریت انبار تأمین مواد به صورت سریع و دقیق، نگهداری مواد با کیفیت و مدیریت بهینه موجودی انبار است.
در ادامه، به بررسی بخش دیگری از لجستیک یعنی وسایل حمل و نقل کالا میپردازیم:
2.5- وسایل حمل و نقل کالا
وسایل حمل و نقل کالا به شیوههای مختلفی از قبیل جاده، ریل، هوا، دریا، پایینرو، ماهواره و … در دسترس هستند. انتخاب نوع وسیله حمل و نقل، با توجه به نوع کالا و شرایط حمل و نقل، تاثیر بسزایی بر هزینهها و سرعت تحویل کالا دارد. از جمله وسایل حمل و نقل مورد استفاده در لجستیک کالا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
2.5.1- جاده
حمل و نقل کالا در جاده، یکی از متداولترین و ارزانترین روشهای حمل و نقل در لجستیک است. این روش، از باربریها و کامیونها برای انتقال کالا به صورت سریع و ایمن استفاده میکند. همچنین این روش، قابلیت حمل و نقل بار با حجم و وزن مختلف را نیز داراست. مزیت دیگر حمل و نقل در جاده، سرعت تحویل بیشتر کالا نسبت به حمل و نقل دریایی و هوایی است. با این حال، در شرایطی که فاصله طولانی است، هزینه حمل و نقل افزایش مییابد.
2.5.2- ریلی
حمل و نقل کالا در راهآهن، به عنوان یک روش ارزانتر و منظمتر در مقایسه با حمل و نقل در جاده شناخته شده است. با این حال، این روش برای حمل و نقل کالاهای سنگین و حجیم، معمولاً زمانبرتر است و نیاز به مسیر خط ریلی دارد. همچنین، این روش از لحاظ امنیتی نیز نقاط ضعفی دارد شرکت هایی مانند Amazon و Walmart، در دنیای لجستیک کالا پیشگام هستند و با تلاش هایشان برای بهینه سازی فرآیند ها و استفاده از فناوری های جدید، به مشتریان خود ارائه خدمات بهتری می دهند. با این حال، هنوز بسیاری از چالش های لجستیک کالا باقی مانده اند و شرکت ها به دنبال راه حل های جدیدی برای بهبود عملکرد خود هستند. در این راستا، به نظر می رسد که هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و بلاک چین، ابزارهایی هستند که در آینده بهبود و بهینه سازی فرآیندهای لجستیک کالا را بهبود می بخشند.
به عنوان مثال، هوش مصنوعی قادر است به مدیران لجستیک کمک کند تا به طور دقیق تر پیش بینی های خود را برای تقاضا در بازار ارائه کنند و برنامه های تولید، انبار داری و حمل و نقل را بر اساس آن ها به روز رسانی کنند. همچنین، هوش مصنوعی قادر است به شناسایی مشکلات در فرآیند های لجستیک کمک کند و راه حل هایی برای بهبود آن ها ارائه دهد.
در زمینه اینترنت اشیا، دستگاه هایی مانند سنسورها و تجهیزات دیگر می توانند اطلاعات مربوط به محصولات و فرآیند های لجستیک را به صورت زنده به مدیران لجستیک ارائه دهند. با تحلیل این اطلاعات، مدیران لجستیک می توانند به طور دقیق تر نیازهای بازار را پیش بینی کنند و راه حل هایی را برای بهبود عملکرد فرآیند های لجستیک ارائه دهند.
بلاک چین نیز می تواند در بهبود عملکرد فرآیندهای لجستیک کمک کند. این فناوری، قابلیت اطمینان و شفافیت را به فرآیند های لجستیک اضافه می کند و اجازه می دهد تا اطلاعات مربوط به محصولات و فرآیند های لجستیک به صورت امن و دقیق ذخیره شود. با استفاده از بلاک چین، شرکت ها می توانند در برابر تقلب و کلاهبرداری در فرآیند های لجستیک مقاومت کنند و همچنین، به تحلیل داده های بیشتری دسترسی پیدا کنند تا بهبود عملکرد خود را ارتقا دهند.
منبع:آقای قفسه